Gỡ vướng để hợp tác xã phát triển

Hợp tác xã (HTX) đang trở thành phương thức tổ chức sản xuất của quá trình đổi mới mô hình tăng trưởng, gắn với tái cơ cấu nền kinh tế. Sau gần 5 năm thực hiện Luật HTX (2012), mô hình kinh tế này có sự chuyển biến rõ nét. Tuy nhiên, vẫn cần tháo gỡ vướng mắc để HTX phát triển trong thời gian tới.

Người dân tham gia vào HTX rau sạch tại TP HCM.

Mặc dù, hiệu quả kinh tế từ HTX được đánh giá cao, song sự phát triển của mô hình này đang tồn tại khá nhiều điểm nghẽn. Đại diện các HTX khẳng định, vấn đề về vốn, nhân lực, đất đai,… đang là bài toán khó đối với mô hình HTX. Ông Trương Quang An- Ủy viên Liên minh HTX Việt Nam, Giám đốc HTX Thanh Long Tầm Vu (huyện Châu Thành, tỉnh Long An) cho hay, vốn đầu tư đang là bài toán khó đối với HTX nông nghiệp. Lý do, HTX hoạt động dựa trên đất thuê thì lấy đâu ra tài sản thế chấp. Đối với vay tín chấp càng không thể, vì ngân hàng thương mại cũng là đơn vị làm kinh tế chứ không phải làm công tác xã hội. Là địa phương phát triển mạnh hoạt động kinh tế như TPHCM nhưng HTX cũng gặp khó khăn tương tự về nguồn vốn.

Để tháo gỡ điểm nghẽn này, TPHCM phải hỗ trợ bằng cách thành lập 19 Quỹ tín dụng nhân dân để cung ứng vốn và giảm tình trạng cho vay nặng lãi. Đại diện các HTX cho rằng, Chính phủ và các bộ - ngành, thậm chí chính quyền địa phương có nhiều chương trình hỗ trợ về vốn, thế nhưng cần phải có nguồn lực từ chính sách. Bên cạnh đó cần sự giúp đỡ thực chất từ các bộ - ngành tránh tình trạng đưa ra chương trình rồi nhưng lại ràng buộc bằng các quy định nhiêu khê, thủ tục rườm rà.

Ngoài câu chuyện “khát vốn” ở HTX, vấn đề nguồn nhân lực cũng trở thành rào cản để HTX phát triển mạnh theo đúng kỳ vọng. Ông Đinh Công Tiến- Hiệu trưởng Trường Cán bộ quản lý nông nghiệp và phát triển nông thôn 2 cho hay: “Học sinh, sinh viên ra trường không muốn làm ở HTX vì nghe cái tên đã không thu hút, chưa nói đến những khó khăn khác từ mô hình kinh tế này”. Ông Trần Đỗ Liêm- Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Liên minh HTX Việt Nam trăn trở: “Nhân lực của HTX rất yếu vì người trẻ người ta tìm các công ty nước ngoài làm. Kết quả, toàn những người về hưu làm trong hợp tác xã. Nhân lực vậy, thử hỏi sao phát triển nổi. Chưa hết, 60% HTX hiện nay thiếu nguồn nhân lực, vốn, đất đai và văn phòng”. 

Cục HTX (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho biết, tiếp tục tăng cường những đóng góp HTX, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ KHĐT xây dựng chiến lược phát triển kinh tế tập thể, hợp tác xã giai đoạn 2021-2030 để có định hướng, chính sách tổng thể, lâu dài phát triển hợp tác xã. Tuy nhiên, dựa trên tình hình phát triển thực tế, ông Nguyễn Ngọc Hòa- Phó Giám đốc Sở Công thương TPHCM nêu quan điểm: “Muốn phát triển HTX phải dựa trên thực tế. Cần thiết rà soát và đánh giá lại xem mặt được và không được của HTX để có chiến lược tốt hơn. Thậm chí, phải tìm hiểu rõ tại sao mô hình HTX của Canada rất lớn, đóng góp 12% GDP cả nước, trong khi HTX Việt Nam chỉ đóng khoảng 4% GDP”.

Ông Hòa băn khoăn thêm: “Thời tôi làm ở Sài Gòn Coop, đơn vị này vẫn chưa chuyển đổi được, giờ vẫn vậy, mặc dù đây là HTX lớn nhất cả nước”. Trả lời cho thắc mắc của ông Nguyễn Ngọc Hòa, ông Trần Đỗ Liêm cho rằng, Luật HTX năm 2012 có nhiều thuận lới nhưng cũng có bó hẹp. HTX lớn thành lập lâu mà không chuyển đổi được vì vướng luật. 

Ông Phùng Quốc Chí- Phó Cục trưởng Cục HTX nhận định, thời gian qua hợp tác xã phát triển không nhiều nhưng giải thể hoặc chuyển quan mô hình kinh tế khác chiếm tỷ lệ khá cao, (500 – 600 HTX). Nhận định về nguyên nhân dẫn đến tình trạng hợp tác xã chậm phát triển, Cục HTX khẳng định, hầu hết quy mô của hợp tác xã nhỏ lẻ, manh mún; trình độ quản lý thấp; phương thức sản xuất lạc hậu,… chỉ có một số HTX nổi trội với doanh thu cao. Đây chính là lý do vì sao mô hình kinh tế này chỉ đóng góp khoảng 4% GDP cả nước. “Xây dựng chiến lược phát triển HTX là việc là quan trọng. Sắp tới sẽ cần tìm ra những khó khăn, vướng mắc để kịp thời tháo gỡ, đồng thời phân công cụ thể cho từng đơn vị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động”- ông Chí định hướng.

Theo ông Jared Brading- Trưởng bộ phận hợp tác phát triển của Đại sứ quán Canada, “muốn phát triển HTX thì phải khơi dậy động lực giúp HTX cạnh tranh trong môi trường khốc liệt hiện nay. Tôi nghĩ rằng, cách tốt nhất để hỗ trợ HTX chính là tăng cường quản lý, đảm bảo HTX phát triển tốt, tạo điều kiện để mô hình này tiếp cận được nguồn vốn, nhân lực, đất đai và kỹ thuật”.

Theo Đại đoàn kết